Ministerstwo sprawiedliwości prowadzi prace nad stworzeniem nowej formy testamentu szczególnego w postaci testamentu audiowizualnego. Pomysł budzi kontrowersje głównie z uwagi na potencjalne nadużycia wynikające z postępu technologicznego, ale również może przyczynić się do wydłużenia i tak trwających długo postępowań sądowych.

            Testament ustny uregulowany w art. 952 Kodeksu cywilnego stanowi jedną z najczęściej występujących form testamentu szczególnego. W praktyce ludzie często podejmują decyzje o sporządzeniu testamentu w ostatnich chwilach życia, kiedy sporządzenie go w „zwykłej” formie ustnej może być niemożliwe z powodu braku wystarczającej liczby świadków, którzy mogliby zapamiętać i w ten sposób utrwalić treść testamentu ustnego. Utrudnione może być także sporządzenie testamentu w formie pisemnej lub notarialnej.

            Proponowany przez Ministerstwo projekt zmian przewiduje dodanie art. 952 § 11 k.c. regulującego nowy sposób sporządzenia testamentu ustnego – testament ustny audiowizualny. Będzie on utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji, umożliwiającym ich odtworzenie. Umożliwi to testowanie jak największej liczbie osób będących w sytuacji zagrożenia życia. Większa liczba sposobów sporządzenia testamentów ułatwi testatorowi rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek jego śmierci. Jednocześnie ryzyko sfałszowania tego typu testamentów, na przykład za pomocą sztucznej inteligencji, sprawia, że testament ustny audiowizualny nie będzie zaliczany do formy zwykłej, a szczególnej (podobnie jak testament ustny sporządzany z udziałem świadków). Sąd zbada stan świadomości i swobody testatora w chwili testowania. Pojęcie trwałego nośnika jest zdefiniowane w ustawach szczególnych, a sądy powinny móc elastycznie określać na czym polegało zarejestrowanie obrazu i dźwięku w danym przypadku. Utrwalenia może dokonać zarówno sam testator jak i inna osoba. Spadkodawca w oświadczeniu powinien podać miejsce i datę sporządzenia testamentu. Nie będzie zaś konieczna obecność świadków. Każda osoba posiadająca dostęp do trwałego nośnika informacji, na którym utrwalony został testament ustny audiowizualny będzie zobowiązania dostarczyć go do sądu w terminie miesiąca od jego sporządzenia lub 3 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy. Sąd sporządzi protokół z odtworzenia takiego testamentu stosując dotychczasowe przepisy o protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu. Nośnik będzie przechowywany w szafie pancernej sądu.

            Powyższe założenia projektu teoretycznie wydają się słuszne. Biorąc jednak pod uwagę postęp technologiczny, a w szczególności popularną w ostatnim czasie sztuczną inteligencję umożliwiającą modyfikowanie wizerunku, głosu, sprawiając sporządzony przez testatora testament trudnym do rozróżnienia od dzieła technologicznego. Istotne wątpliwości budzi to, że w toku postępowania praktycznie na pewno konieczne będzie korzystanie z biegłych z zakresu informatyki. Biorąc pod uwagi nowinki techniczne, nie sposób przesądzić, że za każdym razem badanie materiału przez biegłego zakończy się trafną diagnozą i rozwianiem tychże wątpliwości. Co więcej bez wątpienia wydłuży to czas trwania postępowania sądowego, który i tak w sprawach spadkowych jest długi.

            Projekt jest znajduje się aktualnie na etapie konsultacji społecznych. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów przypada na IV kwartał 2024 r.

Potrzebujesz pomocy w sprawie dotyczącej prawa spadkowego?

Napisz do nas! Sprawy dotyczące prawa spadkowego nie należą do kategorii najprostszych, stąd warto skorzystać z pomocy profesjonalistów.