Mimo rozwoju technologicznego, prowadzącego do wprowadzenia różnego rodzaju udogodnień polepszających warunki pracy, a także wzrostu świadomości pośród stron stosunku pracy, wciąż dochodzi do zdarzeń wypadkowych, które kończą się negatywnymi skutkami dla pracownika. Zgodnie ze statystykami Głównego Urzędu Statystycznego w okresie styczeń-wrzesień 2024 r. zgłoszono 45660 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, o 0,3% mniej niż w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. Wzrosła liczba poszkodowanych przypadająca na 1000 pracujących (wskaźnik wypadkowości) z 3,22 do 3,28.

            Obecnie obowiązujące w polskim porządku prawnym kryteria uznające dane zdarzenie za wypadek przy pracy wprowadziła ustawa z dnia 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Art. 3 ust. 1 tejże ustawy w sposób przejrzysty definiuje pojęcie wypadku przy pracy, za który uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Związek z pracą istnieje w określonych okolicznościach – 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

            Należy podkreślić, że uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy nie jest zależne od statusu osoby, która jemu uległa. Ustawa oprócz osób będących pracownikami, którymi w rozumieniu Kodeksu pracy osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania bądź też spółdzielczej umowy o pracę, swoim zakresem podmiotowym obejmuje wszystkie osoby, które są narażone na wypadek przy pracy. W związku z tym dane zdarzenie z udziałem osoby wykonującej pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy też umowy o świadczenie usług w rozumieniu Kodeksu cywilnego może zostać uznane za wypadek przy pracy, ale pod istotnym warunkiem – mianowicie warunkiem zaistnienia wypadku przy pracy w okresie ubezpieczenia wypadkowego.

            Zdarzenie nagłe powinno być zatem definiowane nie tylko jako jednorazowe, krótkookresowe, ale również cykliczne i trwające przez dłuższy okres, lecz takie, które nie powinny przekraczać czasu trwania jednej dniówki roboczej. Na takim stanowisku stoi doktryna, w której przeważa pogląd o tym, że nagłość zdarzenia odnosi się do nagłej szkody na osobie, a same skutki takiego zdarzenia nie muszą występować natychmiastowo. Mówił także o tym nieistniejący już Trybunał Ubezpieczeń Społecznych, który w wyroku z dnia 19 września 1958 r. (TR III 149/58) stwierdził, że „nie odbiera zdarzeniu znamienia nagłości działanie przyczyny zewnętrznej przez okres nieprzekraczający jednego dnia pracy”, dając tym samym wskazówkę interpretacyjną.

            Wymóg zewnętrzności przyczyny wypadku przy pracy oznacza, że nie musi być wyłączną przyczyną bezpośrednio doprowadzającą do choroby bądź śmierci pracownika. Ugruntowana linia orzecznicza prezentuje stanowisko, mówiące o tym, że do zakwalifikowania danego zdarzenia do kategorii wypadku przy pracy wystarczy tylko pośredni wpływ tej przesłanki na skutek. W doktrynie za przyczynę zewnętrzną uznaje się również stres i przeżycia emocjonalne, jeżeli swoje podłoże mają w wykonywanej pracy. Stres powszechnie towarzyszy osobom wykonującym wszelakie rodzaje pracy, nierzadko powodując problemy natury psychicznej. Nawarstwiający się przez dłuższy czas, bez wątpienia może powodować poważniejsze problemy zdrowotne, niejednokrotnie skutkujące zawałem serca. Zewnętrzność przyczyny wypadku przy pracy nie oznacza, że ma być ona wyłączną przyczyną doprowadzającą bezpośrednio do pogorszenia stanu zdrowia pracownika czy też śmierci pracownika.

            Ustawodawca w art. 2 pkt. 13 ustawy wypadkowej przedstawia definicję urazu jako uszkodzenia tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Przez uszkodzenie trzeba rozumieć zmiany w tkance lub narządach. Uraz obejmuje zarówno zmiany anatomiczne organizmu, jak i czynnościowe organizmu, a także zaburzenia psychiczne. Sama śmierć jest pojęciem niezdefiniowanym w ustawie, dlatego też w związku z tym należy odnieść się do jej powszechnie określonego pojęcia jako trwałego i nieodwracalnego ustania funkcji pnia mózgu.

            Związek zdarzenia z pracą to ostatnia z przesłanek ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, która przesądza o uznaniu danego zdarzenia za wypadek przy pracy. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej zdarzenie ma związek z pracą, jeżeli nastąpiło: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych

czynności lub poleceń przełożonych; 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

            Art. 3 ust. 3 ustawy wypadkowej rozróżnia trzy kategorie wypadków przy pracy. Mianowicie wypadek śmiertelny, ciężki oraz zbiorowy. Przesłanką wyróżniającą śmiertelny wypadek przy pracy jest to, że śmierć pracownika nastąpiła w okresie nieprzekraczającym okresu 6 miesięcy od dnia wystąpienia zdarzenia. Za ciężki wypadek przy pracy uznaje się taki wypadek, w wyniku którego doszło do ciężkiego uszkodzenia ciała, takiego jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Jest to swoisty katalog zdarzeń, jednakże nie jest to zestawienie wszystkich zdarzeń, które uznawane są za ciężkie, ponieważ byłoby to niezwykle trudne ze względu na wciąż wzrastający poziom wiedzy medycznej. Z kolei zbiorowy wypadek przy pracy ustawodawca zdefiniował jako wypadek, któremu uległy w wyniku zdarzenia przynajmniej dwie osoby. Należy podkreślić, że taki wypadek może zostać uznany również za śmiertelny oraz ciężki, jednakże kryterium oceny w każdym z przypadków dotyczy udziału w takim zdarzeniu wypadkowym co najmniej dwóch osób. Procedura związana z tymi kategoriami wypadków przy pracy jest niemal identyczna co w przypadku indywidualnych wypadków przy pracy. Jedyna różnica polega na tym większym zakresie obowiązków po stronie pracodawcy, który dla każdego poszkodowanego pracownika z osobna musi sporządzić odpowiednią dokumentację powypadkową.

Potrzebujesz pomocy w sprawie dotyczącej prawa pracy?

Napisz do nas! Sprawy dotyczące prawa pracy nie należą do kategorii najprostszych, stąd warto skorzystać z pomocy profesjonalistów.